काठमाडौं । सर्वोच्च अदालतले नेपाली शब्दकोशबाट ॐ शब्द हटाउने निर्णयविरुद्ध दायर भएको रिटमा एमिकस व्युरी मगाएको छ । परम्परागत नेपाली वर्णविन्यासको अस्तित्व मेटिने गरी तयार पारिएको नयाँ निर्णय खारेजको माग गर्दै सर्वोच्च अदालतमा दायर भएको रिटमा बिहीबार ‘एमिकस क्युरी’ मगाइएको हो । सर्वोच्चले यसको ब्याखाको लागि सहयोग आवश्यक देखिएको भन्दै भाषा र कानुनी दक्षता भएको व्यक्ति समावेश गरी एमिकस क्युरी पठाउन नेपाल बारको नाममा आदेश गरेको हो ।
नेपाली शब्दकोशबाट ॐ सहितको शब्द हटाउने गरी सरकारले गरेको निर्णयविरुद्ध २४ भदौ ०७३ मा अबिवक्ता स्वागत नेपालसमेतले रिट दायर गरेका थिए । रिट अग्राधिकार जारी भएर पनि सात वर्षपछि ‘एमिकस क्युरी’ मगाइएको हो । जसमा नेपाल बारबाट २ जना र सर्वोच्च बारबाट दुईजना गरी चारजना भाषाका ज्ञाता रहेका कानुनविद्हरु रहनेछन् । न्यायाधीशद्धय कुमाल चुडाल र विनोद शर्माको संयुक्त इजलासले बिहीबार ‘एमिकस क्युरी’ मगाउने ओदश गरेको हो । नेपाली भाषा, संस्कृति, परम्परा अन्त्य गर्न विदेशी षड्यन्त्रबाट उक्त शब्द झिकिएको दाबीसहित रिट दायर गरिएको थियो ।
उक्त रिटमा कम्तिमा तीन जना ‘एमिकस क्युरी’ पठाउन सर्वोच्चले भनेको हो । रिटमा संविधानको धारा ७ को उपधारा ३, धारा ३१ तथा धारा ३२ को उपधारा ३ बमोजिम उत्प्रेरण माग गर्दैै रिट दायर गरिएको थियो । रिट जारी भएपछि तत्कालीन शब्दकोश कार्यान्वयन नगर्न आन्तरिक आदेशसमेत जारी भई रिट सुनुवाइकै क्रममा रहेका थियो ।
अब सर्वोच्चको ओदशपछि बारले एमिकस क्युरीमा रहने व्यक्तिहरुको नाम पठाउनेछ । विज्ञहरुलाई मनोनित गरेर पठाउने चलन रहेको छ ।
के हो ‘ ॐ ’ को विवाद ?
०६९ साल साउन २२ गते तत्कालीन शिक्षामन्त्री दीनानाथ शर्माले मन्त्रीस्तरीय बैठकबाट परिमार्जत वर्णविन्यास लागू गर्न निर्णय गरेका थिए । पाठ्यक्रम विकास केन्द्रको प्रस्तावमा शिक्षा मन्त्रालयले सो निर्णय सदर गरेको थियो । अधिवक्ता नेपाल सहितले परिमार्जत पाठ्यक्रम लागू हुँदा अहिले विद्यालयहरुमा पठनपाठनमा समस्या भएको भन्दै अदालतमा रिट दायर गरेका थिए ।
नयाँ निर्णयअनुसार तयार पारिएको व्याकरण पुस्तिका, पाठ्यक्रम र उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद् र त्रिभुवन विश्वविद्यालयले तयार पार्न लागेको नयाँ पाठ्यक्रम लागू हुन नहुने पनि निवेदकदूयले जोड दिएका थिए । प्रचलित भाषा र व्याकरण दुरुतै अवस्थामा फर्काई भाषासम्बन्धी आयोग गठन गरेर मात्र नयाँ वर्णविन्यास लागू गर्नुपर्ने रिटमा उल्लेख गरिएको छ ।
संस्कृत भाषाले नेपाली सभ्यता बोकेको रिट दायरकर्ताको जिकिर
रिटमा संस्कृति (स +म् +स्+ कृ+ ति)ले मानव–समाजलाई सभ्य र अनुशासित हुन प्रेरित गरेको छ । रिटमा उल्लेख छ, भाषा मानवीय सम्पत्ति हो । यसैगरी संस्कृत पनि मानवीय सम्पत्ति हो । संस्कृत भाषा र संस्कृतिका बीचमा अन्योन्याश्रित सम्बन्ध छ । संस्कृत लिच्छविकालीन नेपालको राजभाषा थियो । यसकारण संस्कृत नेपालको आफ्नै भाषा हो । नेपाली भाषा संस्कृतबाटै बनेको यथार्थ सर्वस्वीकार्य भएको सन्दर्भमा शब्दनिर्माण–प्रक्रियाका अधिकांश विधानहरु संस्कृतसँग मिल्दाजुल्दा देखिन्छन् । नेपाली भाषाको लिपिचिह्न, सन्धिनियम, शब्दब्युत्पादन र पदयोग–पदवियोग जस्ता कुरामा संस्कृतको प्रभाव स्पष्टतः देखिन्छ । उच्चारण विधिमा पनि संस्कृत भाषा र नेपाली भाषामा प्रायः समानता छ । नेपाली भाषाको सोझो साइनो संस्कृतसँग जोडिएको छ ।’
आजको हिमालय टाइम्स पत्रिकामा खबर छ ।
